Ndorothi

Ndorothi ya Gaturi ka nduthi kuuma 1955

Ndorothi ni kĩndũ kĩrĩa kũhĩkaga o gũthaka na gwĩkenia. Ngerekano ya indo ici nĩ ta; ndarungo cia ndorothi ('Lego' na Kĩngeretha), mĩthako ya ciarĩtama, na ndoori. Kaingĩ indo cia gũthũkia ciũmbĩtwo nĩguo ciana cihũthĩre, o na gũtuĩka ingĩ ciũmbĩtwo makĩria harĩ andũ akũrũ na nyamũ cia mũciĩ. Ndorothi ciaya kũguna na njĩra ingĩ ta: kũrũmbũiya ũgima wa mwĩrĩ, kũramata ũndũire, kana mathomo. Ningĩ indo cia kũguna andũ, makĩria iria itatigiarĩte bata wao wa kahumo no ihũthĩke ta ndorothi. Ngerekano ta ĩyo nĩ ta ya ciana iria ciakaga nyũmba nene na mathandũkũ ma ngano na magege ma mathangũ ma kĩoro kana ya mwana arathaka kĩngengecũiya gĩthũku. Ningĩ kiugo "ndorothi" no kĩhũthĩrũo kũgweta indo cia bata iria ciũrĩtwo na nongorio kana itanya rĩa gũkenera handũ ha nguno ingĩ, kana indo cia goro iria ciĩhagwo na njĩra nene nĩ ũndũ wa gũkorũo na ũhoti wa kũhe mwene cio ũkenero, ta ngari cia goro, nduthi cia goro, na mĩro ya ũthaki.

Gũthaka na ndorothi nĩ njĩra njega ya kũmenyeria ciana iria nini maũndũ marĩa magũtũngana namo ũtũũro-inĩ. Nĩ ngoora ngũrani ihũthĩkaga gũthondeka ndorothi imwe ta: ndoro, ngũ, mathangũ na mĩnyore. Ndorothi cia kĩrĩu nĩcitembanĩtia nenda cia ũkinyanĩria na maũũgĩ mangĩ. Ndorothi imwe cia ituragwĩro acokananĩrĩria arĩa mena nongorio ya kũcionania tu.

Kĩhumo kĩa ndorothi nĩ tene mũno; matukia ma ciana nini, nyamũ na mbirarũ nĩmo monekanĩte ndorothi-inĩ kuma tene.

Gũthaka na ndorothi nĩ ũndũ wa bata mũno harĩ ũkuũka. Ciana nini nĩ ciĩhũthĩra ndorothi nĩ getha cione ũrĩa citarie, ciateithie ũmenyo na mbũgĩ, ciĩrute matuĩka, cione ndũgũ na ũrĩa andũ makoragwo na ũkuruhanu, ciongerereke hinya, na ciĩrute ũhoti ũrĩa ciĩbatara rĩrĩa irĩ andũ agima.